Gwytnwch ecolegol

Gwytnwch ecolegol

Enghraifft o'r canlynol	cysyniad
Math	robustness

Mewn ecoleg, gwytnwch (Saesneg: resilience) yw gallu ecosystem i ymateb i aflonyddwch neu newid trwy wrthsefyll difrod ac ail-adfer ei hun yn gyflym. Gall aflonyddwch a newid gynnwys digwyddiadau stocastig fel tanau, llifogydd, stormydd gwynt, ffrwydradau poblogaeth o bryfed, a gweithgareddau dynol fel datgoedwigo, ffracio’r tir ar gyfer echdynnu olew, plaladdwyr wedi’u rhoi yn y pridd, a chyflwyno rhywogaethau planhigion neu anifeiliaid egsotig neu wahanol. Gall aflonyddwch enfawr neu am gyfnod hir effeithio'n ddifrifol ar ecosystem. Pan fo trothwyon yn gysylltiedig â phwynt critigol, gellir cyfeirio at y newidiadau cyfundrefnol hyn fel trawsnewidiadau argyfyngus.^[1]

Mae gweithgareddau dynol sy'n effeithio'n andwyol ar wytnwch yr ecolegol, megis lleihau bioamrywiaeth, ymelwa ar adnoddau naturiol, llygredd, defnydd tir, a newid hinsawdd anthropogenig yn gynyddol achosi newidiadau craidd i'r ecosystemau hyn, yn aml i amodau llai dymunol a diraddiol.

Mae trafodaeth ryngddisgyblaethol ar wytnwch erbyn heddiw (2023) yn cynnwys ystyried rhyngweithiadau bodau dynol ac ecosystemau trwy systemau cymdeithasol-ecolegol, a'r angen i symud o'r patrwm cynnyrch cynaliadwy mwyaf i reoli adnoddau amgylcheddol a rheoli ecosystemau, sy'n anelu at adeiladu gwytnwch ecolegol trwy "ddadansoddiad o wytnwch, rheoli adnoddau addasol, a llywodraethu addasol". Mae gwytnwch ecolegol wedi ysbrydoli meysydd eraill ac yn parhau i herio'r ffordd y maent yn dehongli gwytnwch, ee gwytnwch y cadwyni cyflenwi.

1. ↑ Scheffer, Marten (26 July 2009). Critical transitions in nature and society. Princeton University Press. ISBN 978-0691122045.